poniedziałek, 7 kwietnia 2014

Skąd pochodzi husaria ?

Pierwowzorem polskich elitarnych oddziałów husarzy, byli węgierscy jeźdźcy zwani usarzami lub racami. To właśnie od nich Polacy przejęli charakterystyczne części uzbrojenia, takie jak skrzydła i długie kopie. 


Nazwa husaria pochodzi z języka serbskiego, gdzie  usar lub gusar  oznacza konnego wojownika, korsarza lub rozbójnika. Niektórzy przyjmują, że wywodzi się ona z języka węgierskiego, w którym  huszár będący połączeniem dwóch  wyrazów husz - dwadzieścia oraz ar oznaczający lenno lub dobra ziemskie. Pojawiła się też ciekawa teoria, jakoby słowo  "husaria”, pojawiało się już w X i XI w. w źródłach bizantyjskich, jako lekka jazda zwiadowcza. Dopiero później miało przeniknąć do Serbów, następnie na Węgry, a w końcu do Rzeczpospolitej.

Korzeni husarii dopatrywać się możemy w serbskich racach, którzy po porażce z  Turcją na Kosowym Polu w 1389 r. i aneksji państw bałkańskich, szukali miejsca dla siebie w chrześcijańskiej części Europy, by tam kontynuować walkę z osmańskim wrogiem. Z Węgier trafili do Polski około roku 1500. Pierwszym znanym polskim dokumentem wymieniającym husarzy, jest spisany po łacinie regest skarbowy z roku 1500 Regestrum in quo diversi computi ti rationem..., w którym znaleziono najstarszy zapis o zaciągnięciu husarzy na służbę Jagiellonów. 1503 roku informację o husarzach zanotował w swej kronice Maciej Stryjkowski;

(...)tejże jesieni  doszła nowina króla Aleksandra (Jagiellończyka), iż Tatarowie przeszedłszy rzekę Przypeć pustoszą włości litewskie, a król przeciwko nich posłał książę Michajłowicza Olelkowicza słuckiego, a wojewodzica podolskiego Jana Buczackiego i przy nich dworzan litewskich i Raców niemało, którzy za litewskie pieniądze żołniersko po usarsku natenczas służyli(...)
Racowa- warto spojrzeć na specyficznie zakrzywioną  tarcze

 Przybyli Serbowie i Węgrzy do walki używali kopi i tarczy - nie używali zbroi. Charakterystycznym elementem dekoracyjnym drewnianych "tarcz tureckich", używanych przez wczesnych husarzy były skrzydła, które z pewnością przejęto ze wschodu. Natomiast kopia miała rekordową długość od 4,5 do 6,2 metr i była wydrążona w środku, co obniżało jej ciężar i opleciona z wierzchu skórzanymi pasami dla usztywnienia. Husaria była więc z natury jazdą lekką. Z czasem na przybyłych wojownikach zaczęło się wzorować polskie rycerstwo, które musiało zmniejszyć masę swojego rynsztunku, by skutecznie walczyć ze wschodnią lekką jazdą. Natomiast  husarze dla lepszej ochrony zaczęli  nosić przyłbice i lekkie pancerze.
Z czasem w szeregach  husarii pojawiało się coraz więcej Polaków. W wyniku reform wojskowych Stefana Batorego, husaria została oczyszczona z domieszek innych formacji i przekształcona w półciężką jazdę przełamującą. W tym okresie pojawiły się nowe unikalne husarskie typy uzbrojenia jak np. płytowa półzbroja z ościami wzmacniającymi. Choć ciężkozbrojna husaria przełamująca była unikalną polską jednostką, której nikomu nie udało się z sukcesem skopiować, to należy ją uznać w dużej mierze za wynalazek węgierski. Husarzy królowali na polach bitew przez  ponad 200 lat.  Przez ten czas zyskali szacunek i budzili podziw innych państw. Nie bez powodu jest określana mianem najskuteczniejszej formacji w dziejach kawalerii.


22 komentarze:

  1. Ciekawy artykuł. Polska Husaria !!!

    OdpowiedzUsuń
  2. Kiedyś, dowiadując się o ich dokonaniach byłam w szoku. Aż trudno uwierzyć, że tkwiła w nich taka siła i waleczność. :)

    OdpowiedzUsuń
  3. Husaria była bardzo waleczna i dzielna. Świadczą o tym liczne bitwy. Tylko szkoda, że nie przetrwali do dzisiejszych czasów, można było uniknąć rozbiorów, II wojny światowej, czy też komuny. Ale Polska zawdzięcza im bardzo wiele

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie można stwierdzić co by było gdyby. Takie przypuszczenia są mało prawdopodobne :p

      Usuń
    2. Sama husaria ni mogła raczej powstrzymać zaborów. A jeśli chodzi o II wojnę światową to wątpię by jednostka ta jeszcze istniała, bowiem już od początku XXw. rola kawalerii w akcjach zbrojnych była niewielka.

      Usuń
    3. oj była wielka. Nawet dzisiaj używa się kawalerii, niedawno reaktywowali ją Włosi. Kawaleria nawet w XX wieku potrafiła zadać duże straty wrogom - świadczy o tym choćby kampania rosyjska Hitlera, gdzie na wschodnich stepach kawalerzyści radzieccy zadawali ogromne straty Niemcom. Poza tym: pod Mokrą w 39 polska kawaleria zdołała pokonać niemieckie czołgi (!). A wojna polsko-bolszewicka?

      Usuń
    4. Ale powiedz mi, gdzie byś znalazł obecnie dla niej zastosowanie?

      Usuń
    5. obecnie dla przepędzania najazdu imigrantów z afryki i bliskiego wschodu tzw ciapatych

      Usuń
  4. Pomyśleć, że kiedyś polskiej husarii bały się największe mocarstwa Europy.

    OdpowiedzUsuń
  5. Sukcesy husarii brały się głównie nie z ich uzbrojenia , czy potężnych koni za jakie się je uważa powszechnie ( w sumie nie były aż tak potężne gdyż były to konie typu wschodniego ) , ale z dyscypliny , niesamowitego wyszkolenia , i wręcz nieustraszoności . Byli to ludzie , którzy nie bali się wręcz niczego , dowodem są na to boje gdzie 2 chorągwie w sile 250 koni rzucały się na 6000 uzbrojonego i bitnego wojska ... A kiedy już do nich dotarli wszystko zaczynało uciekać , tam nie było co zabierać kiedy husaria zaatakowała ... Mam nadzieje , że ktoś dowiedział się czegoś nowego z mojej wypowiedzi :)

    OdpowiedzUsuń
  6. Nie rozumiem jednego: w 1694 pod Hodowem husarze zdołali pokonać prawie 100-krotnie liczniejsze wojska tatarskie. Zaledwie osiem lat później pod Kliszowem husaria poniosła dość mocną klęskę. Następnie zaprzestano używania jej na polach bitewnych. Mówi się, że kiedy August II został wybrany królem, husarzy przestano szkolić - ale dalej żyli zwycięzcy spod Hodowa (to tylko 8 lat!), dalej pamiętali jak się włada bronią! Dlaczego tak o nich zapomniano?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No w tym cały problem - kwestie społeczno-polityczne, z akcentem na polityczne i zwykła głupota naszych "elit", czyli magnaterii doprowadziły do takiego stanu rzeczy. Duch walki był, ale nie było lidera jak Sobieski...

      Usuń
    2. Po pierwsze nie ponieśli klęski a wycofali się z boju za sprawę Hetmana Lubomirskiego, który to w zemście na Auguście II nakazał wycofanie Polskich chorągwi z walki. Trudno nazwać klęską bilans w którym straty po stronie Polaków wynosiły 80 zabitych a po stronie Szwedów 1000 zabitych i 900 rannych.

      Usuń
  7. August II może nie miał w interesie tego, żeby Polska była mocnym krajem. Znamy to także z naszych czasów...

    OdpowiedzUsuń
  8. Wyjjaśnię słowo HUSARIA

    Hus - znaczy dom http://pl.wiktionary.org/wiki/hus
    Aria - z sanskrytu - szlachetny http://pl.wikipedia.org/wiki/Ariowie
    Ariowie prowadzili półkoczowniczy tryb życia, a źródłem ich przewagi militarnej był udomowiony przez nich koń, którego zaprzęgali do rydwanów.

    Czyli : nadciąga konnica z domu szlachetnych - ariowie

    OdpowiedzUsuń
  9. A skad!(do wiypowiedzi, ze husaria "skopiowala" skzydla od wegierskich usazy). To wlasnie oto chodzi ze nie!
    Wlasnie za owe skzydla husaria jest znana i nie mozna powiedzec, ze pochodzi od pewnego kraju, gdys husazy bulo duzo i kazdy miau cos od innego alle polska husaria bula naj lepsza husaria i jej punktem harakteristycnym sa wlasnie skzydla.

    OdpowiedzUsuń
  10. to ja znowu z pzedchwili. Pzecytalem caly twoj text i poruwnalem go z kzaszka "z dzejow husari" wydane pzes radoslawa sikore, i sorry alle twoj text jest do kitu. Wiele tak wlasciwie informaci, wyssanych z palca i tak dalej. Sorry, alle jesli sakladajac, ze sikora ma racie a nie ty, to bym sie ta twoim miescu powaznie zastanowil, cy nie skasowac swej stonny.

    OdpowiedzUsuń
  11. Troche prawdy i dporo przeinaczen. Pzdr

    OdpowiedzUsuń
  12. A ja właśnie się dowiedziałem, że Husaria wcale nie miała skrzydeł na plecach. Że to tylko wymyślona bajka. Nie wiadomo skąd się to wzięło i kto to wymyślił, ale kilka lat temu dowiedziono, że skrzydła nie były znakiem rozpoznawczym Husarii, bo w ogóle ich nie było.

    OdpowiedzUsuń
  13. Ktoś słyszał, że dzwoni ale nie wie w którym kościele. Owszem Węgrzy, owszem jazda ale nie my od nich a oni od nas i to długo po Husarii powstała Węgierska kawaleria konna Huzarzy. Podobnie brzmi co? ;-) no ale tylko podobnie i choć wcale nie byli do siebie podobni i kolejność odwrotna to muszę się zgodzić co do faktu iż były to wojska jazdy.

    OdpowiedzUsuń
  14. Pomijając to że te całe skrzydła to był tylko krótki odcinek drzewa z piórami związanego z tylnim łękiem siodla

    OdpowiedzUsuń
  15. Ja jestem Serbem i jestem bardzo dumni z Polaków.Kyedy się dowiedziałem jak się zaczęła husaria zrobiłem sobie tatoo na calej lewej rence tatoo husarii.👊👊👊

    OdpowiedzUsuń